25 april 2021

Afsluitend event RiRa: Amstel III

Na twee jaar onderzoek presenteerden we de resultaten van RiRa: Amstel III op ons online eindevent op 21 april 2021. Projectpartners lichtten hun deelonderzoeken toe, we gingen in break-out groepen in discussie, en Tamara Smit, projectmanager Amstel III bij de gemeente Amsterdam, lichtte de gebiedsontwikkelingen in Amstel III verder toe in relatie tot de warmte- en koudevoorziening.

 Recente ontwikkelingen in Amstel III

Voormalig bedrijventerrein Amstel III gebied in Amsterdam Zuidoost, gelegen tussen het Amsterdam UMC en de A9, herbergt sinds vorig jaar zo’n 1000 woningen, met meer geplande opleveringen dit jaar. In deze transitie met functiewijziging onderzoekt de gemeente scenario’s voor warmte-koudevoorziening, waarbij het uitkoppelen van nabijgelegen datacenter restwarmte een voorkeursscenario is voor de middellange termijn. Na een reeks klankbordbijeenkomsten met investeerders en warmteleveranciers staken Firan en Vattenfall samen met Equinix en de DDA hun hand op volgens Smit, om een warmte- en koudesysteem uit te werken voor de eerste warmtekavel, gebruik makend van de daar aanwezige datacenter restwarmte. Eveneens betekent dat voor Vattenfall een verkenning naar het gebruik van datacenter restwarmte voor verduurzaming van hun middentemperatuur stadswarmtenet, dat nu nog volledig vanuit het hoogtemperatuurnet wordt gevoed. 

Knelpunt zit in de business cases van de organiserende partijen. Wegens onzekerheid over afname, zijn door Firan twee subsidies aangevraagd om de transportvergoeding aan warmteleveranciers lager te krijgen en zo hopelijk een haalbare business case te krijgen, in een situatie met schuivende panelen en veel onzekerheid. “Voor de gemeente biedt dit niet alleen een invulling van de duurzame gebiedsontwikkeling van Amstel III, maar eveneens een kans om het huidige stadswarmtenet te verduurzamen, waardoor niet alleen de nieuwe wijk profiteert, maar ook bestaande wijken aan de andere kant van het spoor, die verduurzaamd moeten worden,” aldus Smit.

Datacenter restwarmte

Hans Schelvis van Equinix lichtte de positie van datacenters als bron van restwarmte toe, die bij monde van de DDA in 2017 reeds toezegden dat restwarmte gratis mag worden afgenomen. De schaalgrootte van het datacenter, de hoge beschikbaarheid en de uit te koppelen hoeveelheden vermogen en energie passen goed bij een collectief warmtenet, volgens Schelvis. Een datacenter plaatst zich op die manier in de keten van energie inname en overdracht, zoals het nu al in een keten van interconnectiviteit zit met internet knooppunten. Hergebruik van energie, en het feit dat de restwarmte uit een proces komt dat volledig gevoed wordt met hernieuwbare energie, maken het een duurzame gebiedsoplossing.

RiRa onderzoek

Het RiRa consortium onderzocht de afgelopen twee jaar mogelijke scenario’s voor een open warmte/koudenet met datacenter restwarmte in Amstel III. Het doel was te komen tot een methode voor een gedragen aanpak, waarbij stakeholders vanaf het begin goed betrokken en geinformeerd zijn. Als eerste werd de huidige situatie geanalyseerd: de opgave aangaande gebiedsontwikkeling en duurzaamheidseisen, en betrokken stakeholders en hun posities [insert link naar 2pager sh strategie). Een speciale focus lag daarbij op vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars, die in de transformatie keuzes dienen te maken over een (nieuw) energieconcept. Dit thema werd verder toegelicht door Leo van Bemmel (VillaVille) en Egbert-Jan van Dijck (HvA).

De randvoorwaarden van deze stakeholders gaven input tot het formuleren van Kritische Succesfactoren waaraan verschillende technische scenario’s getoetst werden. Christiaan van Soest van Greenvis lichtte verder toe hoe een afwegingskader tot stand komt en kan worden gebruikt in een proces van multi-stakeholder planvorming rondom een nieuwe warmtevoorziening. Download hier de 2pager met meer informatie over het afwegingskader.

Na een eerste schifting in scenario’s, rekende RiRa de business case uit van vier overgebleven scenario’s, waarvan de ROI van een bronnet en ‘geen gebiedsoplossing’ (all electric, WKO) dichtst bij elkaar in de buurt kwamen. Jeroen Nollet (Escoplan) nam de spreker mee in de volgende stappen, waarbij het bronnet met datacenter restwarmte uitgangspunt was voor het afwegen van een aantal vormen van marktordening en governance. Zie meer in deze brochure. Bovenstaande stappen en proces-flow werden tot slot samengevat door Eric Willems (Huygen), die een RiRa proces tot het komen van een gedragen aanpak presenteerde. In break-out groepen ging men verder in op de verschillende deel-thema’s, met ruimte voor discussie.

Publicatie en RiRa warmtenet spel

Het event sloot af met de lancering van de RiRa eindpublicatie waar bovenstaande proces stappen verder worden toegelicht en onderbouwd. Tot slot presenteerde lector Energie&Innovatie Renee Heller (HvA) het RiRa warmtenetspel, een on- en offline serious game waarbij spelers tezamen tot een collectieve gebiedsoplossing kunnen komen en hierbij inzicht krijgen in de consequenties van hun afwegingen. Voor meer informatie over dit spel kunt u contact opnemen met Renee, e.m.b.heller@hva.nl .

6 oktober 2020

Presentaties RiRa klankbordgroep 22 september 2020

Op dinsdag 22 september 2020 organiseerde het RiRa project een klankbord bijeenkomst in Amsterdam. Doel van deze bijeenkomst was onze resultaten tot nu toe te delen en feedback op te halen bij stakeholders ten aanzien van een collectief gedragen aanpak voor gebruik van datacenter restwarmte in Amstel III. Gemeente, netwerkbedrijven, energieleveranciers en vertegenwoordigers van warmtecoöperatieven waren hierbij aanwezig.

U kunt hieronder de RiRa presentatie downloaden en de presentatie (Zin en onzin van de nieuwe warmtewet) van gastspreker Prof. Dr. Annelies Huygen bekijken.

25 juni 2020

Samenwerken in kleinschalige gebiedsaanpak versnelt benutting datacenter-restwarmte Amsterdam Amstel III

Het RiRa-project onderzoekt de kansen voor samenwerking en economische levensvatbaarheid van verschillende alternatieven voor benutting van duurzame restwarmte uit datacenters in Amsterdam Amstel III. Dit is het gebied tussen de Johan Cruijff Arena en het Amsterdam UMC-AMC. RiRa is geïnspireerd door de kamerbrief van Minister Wiebes van 20 december 2019 die een gewenste systeemwijziging in de Warmtewet beschrijft. Een van de doelen is om enerzijds benutting van (rest)warmtebronnen te bevorderen en anderzijds kleinschalige gebiedsaanpak te faciliteren. Daarnaast heeft op 31 maart jongstleden de gemeente Amsterdam haar Transitievisie Warmte voor inspraak vrijgegeven, waarin voor Amstel III een hoge temperatuur warmtenet als optie is aangemerkt.

De aanpak van RiRa biedt een duurzaam alternatief voor het gebied Amstel III en Arenapoort die de toepassing van restwarmte van datacenters als restwarmtebron mogelijk kan maken. Door het transformatiegebied Amsterdam Amstel III in te delen in kleinere overzichtelijke warmtekavels van ca.100 ha, is het voor vastgoedpartijen en warmtebedrijven mogelijk om daarbinnen doelmatiger tot samenwerking te komen. Deze samenwerking kan dan uitmonden in een collectief warmte/koudesysteem dat voldoende duurzame bronwarmte levert voor een of meerdere warmtekavels.

De eerste resultaten van het onderzoek naar benutting van restwarmte van datacenters in Amstel III zijn positief. Het consortium sprak hiertoe vastgoedeigenaren en projectontwikkelaars en constateerde interesse in het gebruik van restwarmte. In Amstel III worden veel kantoren omgebouwd naar of vervangen door woningen en worden kantoren gemoderniseerd en aangepast aan de huidige wensen van de gebruikers.

Daarnaast stelt de gemeente Amsterdam nieuwe eisen aan het energiegebruik: nieuwbouwwoningen en -kantoren mogen niet meer op het aardgasnet worden aangesloten. Ook bestaande kantoren die herontwikkeld worden, zouden versneld van het gas af kunnen, o.a. door benutting van datacenter restwarmte. Deze wordt bij het datacenter uitgekoppeld (in plaats van aan de buitenlucht afgegeven) en via een warmtedistributienet en warmtepompen geleverd aan gebouwen in het gebied terwijl WKO’s de koude leveren. Dit kan in verschillende technische uitwerkingen met elk hun specifieke eigenschappen. Inzet van datacenter restwarmte helpt gebouwen om aan de nieuwe BENG-eisen te voldoen én verlaagt de CO₂ uitstoot in het gebied.

Dergelijke kleinschalige warmtenetten hebben de toekomst. Het RiRa project stelt voor het gebied Amstel III in vier of vijf warmtekavels op te knippen. En per kavel te bekijken of bij vastgoedpartijen voldoende interesse is om de restwarmte van verschillende datacenters van Equinix in het gebied af te gaan nemen. Dat kan leiden tot nieuwe vormen van samenwerking in de energietransitie tussen vastgoedeigenaren, warmtebedrijven en datacenters.

Ook de gemeente Amsterdam heeft in een klankbordgroep meegedacht met het onderzoek over de diverse scenario’s als het gaat om beleid en de ondergrond.

De gemeente is momenteel aan het beoordelen welke de meest passende rol voor haar is om partijen die warmte leveren en vragen bij elkaar te brengen. In de nieuwe Transitievisie Warmte van Amsterdam is het nieuwe beleid ten aanzien van uitbreiding van warmtenetten en de benutting van datacenter restwarmte terecht gekomen. Daarbij houdt de gemeente zoveel als mogelijk rekening met betaalbaarheid. Hieronder verstaat de gemeente twee dingen: de laagste maatschappelijke kosten en de laagste kosten voor de eindgebruiker.

Het RiRa project nodigt nu vastgoedpartijen en bedrijven in de warmteketen uit zich aan te sluiten bij dit initiatief. Om zo samen een masterplan te formuleren en een van de meest duurzame wijken van Amsterdam te realiseren. Gebaseerd op de eerste positieve bevindingen van RiRa kunnen we gezamenlijk met een breed draagvlak een duurzaam warmte- en koudevoorziening organiseren.

Noot voor redactie:

RiRa staat voor Ruimte voor Initiatieven in duurzame warmte door Retrofitten: Gebied Amstel III. Het RiRa project heeft tot doel bij te dragen aan de bevordering van het gebruik van restwarmte van datacenters door het opstellen van een Masterplan in Amstel III. Hierbij wordt ook de energieambitie van de gemeente Amsterdam gefaciliteerd. Bovendien vormt het een leidraad voor de bedrijven in het gebied om aan de BENG-eisen van de overheid te voldoen. Het onderzoek wordt financieel ondersteund door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland — Topsector Energie. Het consortium dat dit onderzoek uitvoert bestaat uit Escoplan, Equinix, Greenvis, de Hogeschool van Amsterdam, Huygen en VillaVille Sustainable Developments.